Voor professionals in de zorg en het sociaal domein is cultuursensitief werken steeds belangrijker. Door aandacht te hebben voor de culturele achtergrond en waarden van patiënten/cliënten én die van jezelf, kun je afgestemde zorg en ondersteuning bieden. Maar hoe houd je rekening met diversiteit en inclusiviteit binnen de zorg? En hoe ga je (cultuur)sensitief te werk? Lees de handvatten en tips voor professionals in de zorg en het sociaal domein. De tips zijn ook van toegevoegde waarde voor het onderwijs.
Wat is cultuursensitief werken?
Cultuursensitief werken betekent dat je rekening houdt met de culturele achtergrond en waarden van de patiënt of cliënt, en daarop afgestemde zorg of ondersteuning biedt. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat je rekening houdt met religieuze of culturele voedingsgewoonten. Of dat een tolk wordt ingezet als de patiënt de taal niet goed beheerst.
Waarom is cultuursensitief werken belangrijk?
Nederland is in de afgelopen decennia steeds diverser geworden. De kans bestaat dat over enige jaren het aandeel inwoners met een migratieachtergrond 30% tot 40% van de Nederlandse bevolking is. Cultuursensitieve zorg respecteert de culturele achtergrond en gewoonten van de zorgvrager en sluit aan bij diens leefwereld. Hierdoor kunnen zij ook beter hun zorgbehoeften kenbaar maken.
Hoe werk je als professional in zorg en welzijn cultuursensitief?
Kernelementen van cultuursensitief werken:
- Je hebt zelfkennis over je eigen culturele bagage en hoe deze van invloed is op je handelen als professional.
- Je hebt kennis over dat interactie nooit los gezien kan worden van de maatschappelijke context en geschiedenis.
- Je hebt een open houding om te onderzoeken wat dit betekent in het contact met de patiënt/cliënt.
- Je hebt kennis over wat cultuur is, en over dat cultuur van invloed kán zijn op de behandelrelatie.
- Je hebt lef en kwetsbaarheid om je hierin open te stellen. Je durft ongemak te benoemen en te leren (en dus ook fouten durven maken).
- Je kunt inschatten of cultuur van betekenis is voor je patiënt/cliënt en je hebt de vaardigheden een goed gesprek over cultuur aan te gaan.
Cultuursensitief werken is, net als intersectionaliteit, onderdeel van persoonsgericht werken.
Zelfreflectie ten aanzien van cultuursensitief werken
Stel je zelf regelmatig de volgende vragen:
- Wat is de invloed van mijn culturele bagage op mijn professionele blik?
- Hoe verhoudt mijn maatschappelijke positie zich tot die van mijn patiënt/cliënt?
- Wanneer voel ik me ongemakkelijk?
- En wat heb ik nodig om dit te overbruggen?
Het is als professional in zorg of sociaal domein, als ervaringsdeskundige of beleidsmedewerker van belang bij de verklaring van gezondheidsverschillen niet alleen naar sociaal-economische oorzaken te kijken. Denk ook aan de samenhang met persoonlijke kenmerken, identiteiten en achtergronden van mensen. Niet enkel hoe we leven (leefstijl) maar ook wie we zijn (identiteit) doet er immers toe voor onze gezondheid en behoefte aan zorg. Zo kunnen sekse, gender, maar bijvoorbeeld ook
migratie-status en culturele achtergrond van invloed zijn op het ontwikkelen van ziekte en op de toegang tot zorg. (RVS (2022). Passende zorg is inclusieve zorg. Een verkennend essay over wat ervoor nodig is om de zorg inclusiever te maken. Den Haag: Raad voor Volksgezondheid & Samenleving.)
Om goede zorg te kunnen bieden is het dus belangrijk om oog te hebben voor de diversiteit in de samenleving. Alleen dan kan passende zorg, ook wel zorg die toegankelijk is en aansluit bij de wensen en behoefte van de zorgvrager, geboden worden. Wie die zorgvrager ook is. Op die manier werken we aan het verkleinen van ongelijke zorg en dus aan het bestrijden van gezondheidsverschillen.
Hoe verhoudt cultuursensitief werken zich tot intersectionaliteit en persoonsgericht werken?
Cultuursensitief werken is, net als intersectionaliteit, onderdeel van persoonsgericht werken. De drie begrippen samen creëren ruimte voor een echte ontmoeting tussen de (zorg)professional en de patiënt/cliënt en zijn voorwaarden voor passende en toegankelijke zorg. Die ruimte stelt je in staat om echt verbinding te maken met de leefwereld van de persoon tegenover je. Die persoon is de belangrijkste kennisbron en weet als geen ander welke invloed cultuur heeft op de context van zorg en welzijn en op de zorgbehoefte.
Cultural humility – een proces van levenslang leren
Cultuursensitief werken is niet een vaardigheid die je op een gegeven moment beheerst. Het is een levenslang proces van reflecteren op je eigen handelen, je eigen cultuur niet als superieur zien en openstaan voor feedback. Dit wordt cultural humility genoemd. (Foronda, C., Baptiste, D., Ousman, K., & Reinholdt, M. (2016). Cultural humility: A concept analysis. Journal of Transcultural Nursing, 27, 210-217. https://doi.org/10.1177/1043659615592677)
Cultural humility is het basisingrediënt voor écht cultuursensitief werken. Daarom bevat de infographic vragen die uitnodigen tot zelfreflectie op cultuursensitief werken. Beantwoord deze regelmatig voor jezelf en ga hierover in gesprek met anderen.
Download infosheet (bovenstaande tekst is hierin vervat)